Το Άγιο Χρίσμα † π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος Δρ. Θεολογίας Δρ. Φιλοσοφίας

† π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος
Δρ. Θεολογίας  Δρ. Φιλοσοφίας

ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΑΤΗΧΗΣΕΩΣ 

ΤΟ ΑΓΙΟ ΧΡΙΣΜΑ

Πιστεύουμε πως με το Άγιο Πνεύμα ο άνθρωπος ανακαινίζεται και ζωογονείται (Τιτ. γ' 3-7)- η αγάπη του Θεού εκχύνεται στην καρδιά του (Ρωμ. ε' 5) και τον μεταβάλλει σε «τέκνο Θεού» και «συγκληρονόμο Χριστού» (Ρωμ. η' 15-17).

Με το Άγιο Πνεύμα ο άνθρωπος αγιάζεται καθολικά, όχι μόνο στο πνεύμα αλλά και στο σώμα- γίνεται περιουσία του Θεού, ναός του Θεού του Υψίστου (Ιεζ. λστ' 26-27. Ρωμ. η' 11. Α' Κορ. γ' 16-17. Ίακ. δ' 5). Ο πιστός, ενδυόμενος την πανοπλία του Αγίου Πνεύματος, εισέρχεται στον αγώνα της πνευματικής ζωής (Έφεσ. στ' 10-18).

Στους αποστολικούς χρόνους η μετάδοση του Αγίου Πνεύματος γινόταν με την επίθεση των χειρών των αποστόλων (Πράξ. η' 14-17. ιθ' 1-6. Έβρ. στ' 1-4). Όμως στην αγία Γραφή υπάρχουν ενδείξεις για τη χρήση ιερού μύρου, που ήταν γνωστό από την Παλαιά Διαθήκη (Έξοδ. κθ' 7. Λ' 22-31. μ' 9-17. Α' Βασιλ. Α'/Σαμ. Γ 1. ιστ' 13. Γ/Α' Βασιλ. α' 39. πρβλ. Έβρ. Γ 1). «Ο δε βεβαιών ημάς μεθ' υμών εις Χριστόν, και ο χρίσας ημάς Θεός, όστις και εσφράγισεν ημάς και έδωκε τον αρραβώνα του Πνεύματος εν ταις καρδίας υμών» (Β' Κορ. α' 21-22).
 

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Θεόφιλου, επισκόπου Αντιοχείας (γύρω στο 180 μ.Χ.), το όνομα χριστιανός αναφέρεται στο άγιο Χρίσμα: «λοιπόν εμείς εξ αιτίας αυτού ονομαζόμεθα χριστιανοί, επειδή χριόμεθα με έλαιον Θεού» (Προς Αυτόλ., Α 12).
 

Ο Τερτυλλιανός († 220) αναφέρει: «εξερχόμενοι από το λουτρό του βαπτίσματος, χριόμεθα με το ευλογημένο Χρίσμα, το όποιο προκύπτει από την παλαιά διδασκαλία, όπου συνηθιζόταν η χρίση των ιερέων με έλαιο από το κέρας• από την εποχή που ο Ααρών χρίσθηκε από το Μωϋσή (Εξοδ. κθ' 7.21. Λευιτ. η' 2.12) και ονομάσθηκε Χριστός, έγινε με πνευματική έννοια εκείνο που έδωσε το όνομα στον Χριστό Κυρίου. Διότι εχρίσθη από τον Πατέρα διά του Αγίου Πνεύματος... Έτσι και σε μάς χύνεται μεν το χρίσμα στο σώμα, αλλά ωφελεί με πνευμαπκό τρόπο. Έτσι γίνεται και με την υλική πράξη του 'ίδιου του βαπτίσματος, που συνίσταται στο ότι εμβαππζόμενοι στο νερό γινόμαστε πνευματικοί, επειδή απαλλασσόμεθα από τις αμαρτίες. Μετά από αυτό ακολουθεί η επίθεση των χειρών, με την οποία γίνεται επί-κληση και προσκαλείται να κατέλθει το Άγιο Πνεύμα» (Τερτυλ., Περί βαπτ. 7-8).

Ο Τερτυλλιανός λοιπόν βλέπει το χρίσμα της Παλαιάς Διαθήκης σαν τύπο για το ιερό μυστήριο της Εκκλησίας, όπου πλέον το Άγιο Πνεύμα μεταδίδεται πραγματικά. Το ιερό μυστήριο γινόταν μετά το βάπτισμα και συνοδευόταν και με επίθεση των χειρών και ειδική επίκληση. Σε άλλο σημείο υπογραμμίζει: «η σάρκα χρίεται για να καθαρισθεί η ψυχή- η σάρκα σημειώνεται για να οπλισθεί η ψυχή» (Τερτυλ, Περί αναστ. σώμ. VIII).

Ο άγιος Κυπριανός († 258) μνημονεύει την περίπτωση στη Σαμάρεια, όπου μετά το βάπτισμα ακολούθησε η επίθεση των χειρών των αποστόλων, για να μεταδοθεί η χάρη του Άγιου Πνεύματος (Πράξ. η' 14-17) και παρατηρεί: «Τούτο γίνεται και σε μας και σήμερα: οι βαππζόμενοι στην Εκκλησία οδηγούνται στον προεστό της Εκκλησίας και με τις προσευχές μας και την επίθεση των χειρών μας λαμβάνουν το Άγιον Πνεύμα και την τελείωση διά της σφραγίδος του Κυρίου» (Κυπρ., Έπιστ. 73,9)• «επίσης είναι αναγκαίο να χρίεται αυτός που βαπτίζεται, ώστε αφού δεχθεί το χρίσμα, δηλαδή την χρίση, να δυνηθεί να είναι χριστός του Θεού και να έχει μέσα του τη χάρη του Χριστού» (Κυπρ., Προς Ιαν. LXX).

Ο άγιος Αμβρόσιος, επίσκοπος Μεδιολάνων (339-397), μνημονεύει το Ησ. ια' 2-3 και συμπεραίνει: «Σκέψου ότι έλαβες την σφραγίδα του Πνεύματος... και φύλαξε αυτό που έλαβες. Ο Θεός Πατήρ σε σφράγισε, Χριστός ο Κύριος σε στερέωσε και έδωσε στην καρδιά σου τον αρραβώνα του Πνεύματος, όπως αναφέρεται στο αποστολικό ανάγνωσμα» (Αμβρ., Περί μυστηρ. VII, 42).

Στην αρχαία Εκκλησία η διδασκαλία για τα ιερά μυστήρια δεν γινόταν δημόσια. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος σημειώνει: «Τα περισσότερα από τα μυστήρια μας δεν πρέπει να παρουσιάζωνται εις τούς εκτός της πίστεως» (Λόγος ΜΕ' 16). Ή διδασκαλία περί μυστηρίων γινόταν κυρίως στις λεγόμενες μυσταγωγικές κατηχήσεις. Έτσι ο άγιος Κύριλλος ο Ιεροσολύμων († 386) αναφέρει: «... αφού εξήλθατε από τα ιερά νάματα της κολυμβήθρας, σας εδόθη το χρίσμα, το αντίτυπον και συμβολικόν εκείνου με το οποίον εχρίσθη ο Χριστός. Και τούτο είναι το Άγιον Πνεύμα, διά το οποίον είπεν από προσώπου Κυρίου και ο μακάριος Ησαΐας εις την προφητείαν του• Πνεύμα Κυρίου, επ' εμέ, ου ένεκεν έχρισε με.,.. Εκείνος εχρίσθη με νοητόν έλαιον αγαλλιάσεως, δηλαδή με Πνεύμα Άγιον.... Άλλ' εσείς εχρίσθητε με μύρον και εγίνατε κοινωνοί και μέτοχοι του Χριστού» (Μυστ. κατήχ. Γ' 1-2). «Και τον μεν σώμα σου χρίεται με το μύρον τούτο, το αισθητόν και φαινόμενον, η δε ψυχή σου αγιάζεται με το Πνεύμα το ζωοποιόν και πανάγιον» (Μυστ. κατήχ. Γ' 3). Και ο άγιος Κύριλλος προσθέτει πως το χρίσμα στην Παλαιά Διαθήκη ήταν τύπος, ενώ στους χριστιανούς είναι η πραγματικότητα και οι χριστιανοί αληθώς χρίονται από το Άγιον Πνεύμα (Μυστ. κατήχ. Γ' 6) και πρέπει να το φυλά¬ξουν «καθαρόν και αμόλυντον», γιατί «αυτό θα σας οδηγήσει εις όλα, αν ίσως και μείνει εις εσάς» (Μυστ. κατήχ. Γ' 7).

Με τον τρόπο αυτό αποδεικνύεται πως από την εποχή των αποστόλων (Πραξ. η' 12-17. ιθ' 1-6. Εβρ. στ' 1-4) η Εκκλησία είχε σε χρήση το μυστήριο της μετάδοσης του Αγίου Πνεύματος σαν ξεχωριστό από το άγιο βάπτισμα. Την αγιογραφική αυτή παράδοση ακολουθεί η Ορθόδοξη Εκκλησία μέχρι σήμερα.

ΕΓΧΕΙΡΊΔΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ
ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ